Slechte gewoontes doorbreken – het is nooit te laat om te veranderen
27 oktober 2025 15:25
Oktober staat in het teken van Stoptober: de jaarlijkse campagne waarin duizenden Nederlanders proberen te stoppen met roken. Maar of je nu rookt of niet de gedachte achter Stoptober raakt ons allemaal.
Het gaat namelijk niet alleen over roken, maar over iets groters: het besef dat veranderen altijd mogelijk is, ongeacht hoe lang je iets al doet of hoe vaak je eerder bent teruggevallen.
Iedereen heeft wel een gewoonte waarvan hij weet dat die eigenlijk niet goed is. Te veel scrollen op je telefoon. Ongezond eten. Te laat naar bed. Te weinig bewegen. Of simpelweg te weinig tijd nemen voor jezelf. Het goede nieuws? Gewoontes zijn aangeleerd en wat je kunt aanleren, kun je ook afleren.
Waarom slechte gewoontes zo hardnekkig zijn
Gewoontes ontstaan vaak ongemerkt. Ze geven structuur, gemak en soms zelfs troost. Dat maakt ze krachtig, maar ook lastig om te doorbreken.
Ons brein houdt van herhaling: hoe vaker je iets doet, hoe meer het een automatisch patroon wordt.
Een gewoonte voelt daardoor veilig en vertrouwd, ook al weet je rationeel dat het beter kan. Denk aan dat glaasje wijn na een lange dag of het snoepen achter de computer. Je doet het niet bewust — het hoort bij je ritme.
Verandering begint met bewustwording
De eerste stap naar verandering is niet direct stoppen, maar begrijpen waarom je iets doet.
Vraag jezelf af:
- Wanneer doe ik dit gedrag het meest?
- Wat voel ik op dat moment?
- Wat levert het me op?
Door de gewoonte niet te veroordelen, maar te onderzoeken, krijg je inzicht in de functie ervan. Misschien rook je niet alleen uit gewoonte, maar ook om even rust te nemen. Of grijp je naar je telefoon als afleiding bij stress.
Zodra je weet wat erachter zit, kun je die behoefte op een gezondere manier vervullen.
Kleine stappen, groot verschil
Veel mensen maken de fout om alles in één keer te willen veranderen. Maar juist kleine, haalbare aanpassingen zorgen voor blijvend succes.
- Begin met één concreet doel: bijvoorbeeld geen frisdrank meer tijdens de lunch.
- Stel een korte periode vast: één week zonder suiker, in plaats van “voor altijd”.
- Beloon jezelf bij elk succesmoment.
Verandering werkt beter in stapjes. Iedere keer dat het lukt, geef je je brein een nieuwe ervaring van succes en daarmee groeit je motivatie om door te gaan.
Vallen hoort erbij
Niemand verandert in één rechte lijn. Een terugval betekent niet dat je gefaald hebt, maar dat je leert.
Zie het als onderdeel van het proces: je ontdekt wat je triggert, en hoe je daar de volgende keer beter mee om kunt gaan.
Een praktische tip:
Richt je aandacht niet op de keren dat het misgaat, maar op de keren dat het wél lukt.
Elke poging versterkt de kans dat het de volgende keer blijvend is.
De kracht van steun
Veranderen gaat makkelijker als je het niet alleen doet. Dat is precies de kracht van Stoptober — mensen voelen zich gesteund door anderen met hetzelfde doel.
Dat principe geldt voor elke gewoonte.
Vertel iemand wat je wilt veranderen, of zoek een groep of app die je helpt om bij te houden hoe het gaat.
Sociale steun werkt omdat het:
- je verantwoordelijk houdt,
- aanmoediging biedt bij tegenslag,
- en successen laat vieren.
Samen veranderen is eenvoudiger dan alleen willen volhouden.
Denk in gewoontes, niet in wilskracht
Veel mensen overschatten wilskracht. Je kunt niet de hele dag ‘sterk’ blijven.
Wilskracht is als een spier: die raakt vermoeid als je hem te vaak gebruikt.
Daarom is het effectiever om nieuwe gewoontes te bouwen die vanzelf goed gedrag ondersteunen.
Bijvoorbeeld:
- Zet fruit op tafel in plaats van snoep in de kast.
- Leg sportkleding klaar voordat je naar bed gaat.
- Plan ontspanning in, in plaats van te wachten tot je tijd hebt.
Zo maak je het gewenste gedrag vanzelf de makkelijke keuze.
Waarom verandering op elke leeftijd mogelijk is
Soms hoor je mensen zeggen: “Ach, ik doe het al jaren, het zit nu eenmaal in me.”
Maar onderzoek laat zien dat het brein op elke leeftijd flexibel blijft, een eigenschap die neuroplasticiteit heet.
Dat betekent dat we levenslang nieuwe patronen kunnen aanleren.
Of je nu 25, 55 of 75 bent: verandering is geen kwestie van leeftijd, maar van houding.
Zolang je bereid bent om eerlijk naar jezelf te kijken en kleine stappen te zetten, kun je altijd groeien.
Van stoppen naar starten
Het helpt om verandering niet te zien als stoppen met iets, maar als starten met iets beters.
In plaats van:
- “Ik wil minder snacken.”
zeg: - “Ik wil meer voedzaam eten.”
Dat kleine verschil in formulering verschuift de focus van tekort naar groei. En dat maakt het proces positiever en duurzamer.
Of het nu gaat om roken, snoepen, stress of schermtijd; iedereen heeft gewoontes die niet bijdragen aan het leven dat ze eigenlijk willen leiden.
De les van Stoptober is dat veranderen altijd mogelijk is, ongeacht waar je begint of hoe vaak het eerder niet lukte.
Kleine stappen, een beetje geduld en de juiste steun kunnen grote veranderingen teweegbrengen.
Want uiteindelijk is het nooit te laat om te kiezen voor een gezonder, rustiger en bewuster leven.
