Kind onterven: hoe Marja besloot haar zoon uit haar testament te schrappen
22 april 2025 12:16
Steeds meer ouders overwegen het: een kind onterven. Maar hoe werkt dat juridisch? En wat zijn de gevolgen? In deze case lees je het verhaal van Marja, die haar zoon uit haar testament liet schrappen. Een praktijkvoorbeeld met alle juridische haken en ogen helder uitgelegd.
De aanleiding: een breuk in de familie
Marja is 72 jaar oud en woont alleen sinds het overlijden van haar man vier jaar geleden. Ze heeft twee kinderen: een dochter (Annelies) met wie ze een warme band heeft, en een zoon (Erik) met wie het contact al jaren ernstig verstoord is.
“Erik kwam alleen nog maar langs als hij geld nodig had,” vertelt Marja. “Na een pijnlijke ruzie hebben we elkaar al drie jaar niet meer gesproken. Dat is niet wat je als moeder wilt, maar ik voelde me op den duur gewoon gebruikt.”
Tijdens een gesprek met haar notaris stelde Marja de vraag: Kan ik mijn zoon onterven?
Kind onterven via een testament
In Nederland is het mogelijk om een kind te onterven, maar dit moet altijd via een testament. De notaris heeft vastgelegd dat Erik geen erfgenaam meer is. Dat betekent dat hij niet meer voorkomt in de verdeling van de erfenis zoals die via het testament geregeld wordt.
Let op: onterven betekent in de praktijk niet dat een kind helemaal niets krijgt. In het Nederlandse erfrecht hebben kinderen altijd recht op hun legitieme portie.
Wat is de legitieme portie?
De legitieme portie is het minimumdeel van de erfenis waar een kind volgens de wet altijd recht op heeft, ook als het onterfd is. Het gaat om een geldbedrag ter waarde van de helft van het wettelijke erfdeel.
In Marja’s geval betekent dit:
- Haar volledige nalatenschap is € 200.000.
- Normaal zou Erik recht hebben op € 100.000 (50%, want er zijn twee kinderen).
- Door de onterving vervalt dat erfdeel.
- Maar: hij kan zijn legitieme portie opeisen, die dan uitkomt op € 50.000 (de helft van zijn oorspronkelijke erfdeel).
Dit bedrag moet betaald worden uit de nalatenschap, ongeacht wat er verder in het testament is bepaald.
Hoe claim je een legitieme portie?
Een onterfd kind moet zelf schriftelijk een beroep doen op de legitieme portie. Dit moet binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder. Gebeurt dat niet, dan vervalt het recht.
In de praktijk gebeurt dit via een brief aan de executeur of de erfgenamen. In Marja’s geval zou Erik dus na haar overlijden een formeel verzoek kunnen indienen bij haar dochter Annelies, die als enig erfgenaam is benoemd.
Waarom onterven ouders hun kind?
De redenen voor onterving verschillen per situatie, maar komen vaker voor dan je denkt. Enkele veelvoorkomende motieven:
- Verstoorde relatie of jarenlange onenigheid.
- Financieel misbruik of herhaaldelijk vragen om geld.
- Crimineel gedrag, verslaving of mishandeling.
- Voorkeur voor een ander kind dat bijvoorbeeld mantelzorg verleent.
- Morele overwegingen, zoals het niet ondersteunen van de levenskeuzes van het kind.
Marja: “Ik wilde duidelijk maken dat ik me diep gekwetst voel, en dat ik mijn laatste wensen wil vastleggen zoals ik dat zelf wil.”
Juridisch goed geregeld
Het opstellen van een testament met onterving vereist zorgvuldige juridische begeleiding. De notaris heeft Marja gewezen op:
- Het belang van een duidelijk en ondubbelzinnig testament.
- De mogelijkheid dat Erik alsnog zijn legitieme portie kan opeisen.
- Het feit dat een legitieme portie alleen uit geld bestaat (geen recht op spullen of woning).
- Eventuele fiscale gevolgen: erfbelasting kan alsnog verschuldigd zijn over het bedrag van de legitieme portie.
Ook is er besproken wat er gebeurt als Marja haar woning verkoopt, geld schenkt aan Annelies of bezittingen onderbrengt in een levenstestament. Al deze handelingen kunnen relevant zijn bij het vaststellen van de omvang van de legitieme portie.
Kan een kind volledig uitgesloten worden?
In uitzonderlijke gevallen is het mogelijk een kind helemaal uit te sluiten, zonder legitieme portie. Dit kan alleen als sprake is van onwaardigheid. Voorbeelden:
- Het kind heeft geprobeerd de ouder te doden.
- Het kind heeft de ouder ernstig mishandeld.
- Het kind heeft de nalatenschap gefraudeerd of verduisterd.
In zo’n situatie moet een rechter oordelen dat het kind geen enkel recht meer heeft. Dat is juridisch complex en zelden succesvol.
Emotionele gevolgen
Onterven is meer dan een juridische handeling – het heeft vaak diepe emotionele impact. Marja worstelde daarmee: “Ik voelde me schuldig, want het blijft mijn kind. Maar ik moest ook aan mijn eigen rust denken.”
De notaris adviseerde haar om de beslissing eventueel te bespreken met haar kinderen. Marja koos ervoor om dat niet te doen. “Ik heb het vastgelegd en laat het rusten. Mijn dochter weet ervan. Voor de rest laat ik het aan de toekomst.”
Belangrijke tips bij onterven
Wil je – net als Marja – overwegen om een kind te onterven? Houd dan rekening met het volgende:
- Laat een testament opstellen bij een notaris. Een mondelinge wens of zelfgeschreven brief is niet rechtsgeldig.
- Informeer goed over de legitieme portie en de geldwaarde daarvan.
- Benoem een executeur in je testament die jouw wensen goed kan uitvoeren.
- Leg bij voorkeur ook je motieven vast, bijvoorbeeld in een toelichting bij het testament. Dit voorkomt misverstanden of juridische procedures na overlijden.
- Overweeg mediation bij conflicten, zeker als er nog ruimte is voor herstel van contact.
Het recht om zelf te kiezen
Kinderen onterven is mogelijk in Nederland, maar het kent grenzen. Je hebt als ouder het recht om te bepalen wie jouw erfgenamen zijn, maar de wet beschermt de positie van kinderen met de legitieme portie.
Marja heeft haar keuze overwogen en vastgelegd, met hulp van haar notaris. Ze weet dat haar zoon misschien alsnog zijn deel komt opeisen. Maar de regie over haar laatste wens ligt nu bij haarzelf – en dat geeft rust.
Zoek je advies over onterving, testamenten of erfrecht? Neem dan altijd contact op met een gespecialiseerde notaris of estate planner. Een goed opgesteld testament voorkomt veel problemen achteraf.
